Presentie: blijf trouw
Iedereen komt wel eens mensen tegen waarbij het leven niet wil lukken. Je kunt achteloos aan hen voorbij gaan. Maar je kunt ze ook bewust in de ogen kijken, hen zien en proberen om ertoe bij te dragen dat het in hun leven beter mag gaan. Dit doe je niet even snel tussendoor. Daar is tijd voor nodig. Daarom vraagt een relatie waarin gezocht wordt naar goede zorg een langdurig engagement. Ze vraagt dat je het uithoudt bij elkaar, dagen, maanden tot - indien nodig en mogelijk - jarenlang. Als presentiewerker word je uitgedaagd om trouw nabij te blijven en om mensen niet aan hun lot over te laten. Je wordt geappelleerd niet weg te lopen uit onmacht of van de ellende, maar te blijven!
Soms loopt het allemaal wel vlot, maar vaak krijg je met heel wat onmacht te maken. Dan is het de kunst om in die onmacht, in het lijden van de ander, aanwezig te blijven en ervoor te zorgen dat er geen extra lijden toegevoegd wordt. Het lijden zien en beluisteren, het serieus nemen, is de boodschap.
Wat de betekenis van dit lijden is voor deze mens in deze situatie, zie je pas door het aan te kijken. Wat betekent het bijvoorbeeld om opgenomen te worden in de psychiatrie, naar een woonzorgcentrum te verhuizen, of om heel alleen en eenzaam te zijn? Het doet pijn! Je lijdt daaraan. Dit lijden kun je niet zomaar wegnemen, ook niet de oorzaak ervan oplossen, maar je ziet het en je blijft er bij aanwezig.
Om met onmacht om te gaan, raadt Andries Baart aan om liefdevol en verstandig door te modderen. Doorgaan, ondanks de weerstand die je ondervindt. Stappen zetten terwijl je de beperkingen heel goed ziet. Je plannen bijstellen daar waar nodig. Voortgaan om mét de ander te zijn en er zo voor de ander te kunnen zijn. Blijven. De confrontatie met de onmacht aangaan. Blijven zonder concreet iets te doen. Baart noemt dit de onmachtscompetentie: weten dat je iets kunt op de momenten dat je niets kunt.
Trouw nabij blijven confronteert je met je eigen onmacht. Het raakt aan je eigen verdriet en triggert je eigen lijden. Spontaan zou je afstand willen nemen: je kunt er toch niets aan doen en je wordt er zelf ongelukkig van, je wilt ervan weg. Het kost moed om te blijven en om het lijden toe te laten als iets wat onvermijdelijk bij dit leven hoort.
Trouw nabij blijven, vertrekt bij je laten raken, bij het besef dat het lijden van de ander iets met je doet. Het schuurt, het is rauw, zo is de realiteit.
Daarbij komt dat mensen in het lijden vaak heel eenzaam zijn. Deze eenzaamheid erkennen en zien welke vorm het aanneemt, kan je beter doen begrijpen of er te midden van dat lijden ook iets is dat – al is het maar voor even – troost kan bieden. Troost kan immers op heel uiteenlopende wijze vorm gegeven worden. Wat ze wel allen gemeen hebben is dat je je samen met degene die lijdt even verplaatst naar de gewoonheid van een babbeltje, de schoonheid van de muziek, de natuur, een kerk,… Even mag hij/zij die lijdt zich geborgen voelen. Het gaat niet over helpen of oplossen, niet over wegtroosten of doen alsof er niets aan de hand is. Het gaat over mensen opzoeken in de eenzame kern en ze bij je houden, ze verplaatsen naar een plek waar ze het misschien heel even wat beter kunnen uithouden.
Trouw blijven is de vraag, die de ander aan jou stelt, toelaten: “Telt het voor jou dat dit hier bij mij almaar weer zo gaat, pijn doet en stoppen moet?”
Telt het: Mag ik er zijn en word ik gehoord? Mag al mijn miserie er zijn zonder dat ze weggeredeneerd wordt? Erken het belang en de prioriteit voor de ander.
voor jou: Wil jij iemand zijn voor wie ik in tel ben, voor wie mijn vraag, mijn miserie telt? Hier wordt gevraagd naar verbinding. Laat je direct en persoonlijk aanspreken.
dat dit: Dat wat mij overkomt, waardoor ik me alleen voel, kun jij dat voelen? Hoor jij ook het lawaai, proef je de smaak, ruik je hoe het stinkt,…
hier: Dat is de plaats waar mijn leven zich afspeelt, de enige plek waar je mij kunt begrijpen in mijn miserie. Ga in op het concrete en lokale van wat er speelt.
bij mij: Het gaat over mij. Ik ben geen geval, maar een heel concrete mens met een vraag. Ik ben een mens die lijdt, die miserie beleeft en het ondergaat. Mijn pijn hoort bij mij. Blijf beseffen dat er een ‘jij’ op het spel staat.
almaar weer zo gaat: Miserie is zomaar niet op orde te krijgen. Alles loopt door elkaar, er is kop noch staart aan te krijgen, ingewikkeld. Het gebeurt en ik heb er geen vat op. En het gebeurt altijd maar opnieuw. Weet dat het een complexe en beweeglijke problematiek is waarin jij je begeeft.
pijn doet en stoppen moet: Het doet pijn! en ik wil niets anders dan dat het stopt. Help je mij? Dat is een concrete vraag. Verbind je eraan dat het ook anders zal gaan