Psalmen leren smaken
Onder deze titel wil ik jullie vertellen vanuit mijn ervaring met de psalmen. Als je je bijbel openslaat precies in het midden, dan kom je terecht in het boek van de psalmen. Dat boekje met 150 gedichten wordt wel eens ‘de Bijbel in het klein’ genoemd.
In ieder geval het bevindt zich in het hart van de Bijbel! Ja, het ís het hart van de Bijbel.
Hoe kunnen wij er vandaag nog mee bidden? Hier en daar klinken ze zo vreemd!
Ze ontstonden in tijden met een wereldbeeld dat helemaal niet meer het onze is. Tot wel 3000 jaar oud zijn ze, die psalmen.
En toch spreken ze, raken ze ons!
Leer mij en leid mij in jouw waarheid, Heer,
want Jij bent redding; ik hoop op Jou elke dag. (Ps.25,5)
Mijn hart is benauwd – geef mij ruimte;
bevrijd mij van wat beknelt. (Ps.25,17)
Mijn God, Jij bent mijn licht en verlossing.
Voor wie zou ik vrezen? (Ps.27,1)
Mijn vader en moeder kunnen mij verlaten
– Jij, mijn God, hebt mij al aangenomen. (Ps.27,10)
Nooit door de eeuwen heen werden deze teksten losgelaten! Waarom niet?
Omdat de inspiratie van de dichters ons nog steeds inspireert. Omdat hun gevoelens herkend worden door onze gevoelens, hun verlangens ook de onze zijn. Ook al kunnen we bij sommige verzen de wenkbrauwen fronsen en kunnen we op sommige plaatsen er met ons verstand moeilijk bij, ja zelfs al botst het hier en daar in de tekst met onze ethische opvattingen, toch voelen we op een dieper niveau de ‘inspiratie’. We voelen ons er erin thuis.
De psalmen inspireerden op hun beurt dichters en componisten. Ze zijn sinds de Middeleeuwen een belangrijke bron voor koormuziek. We bezitten een schat aan composities: Van de gregoriaanse muziek tot prachtige eigentijdse werken ! Denk ook maar aan de allermooiste liederen van Taizé:
Misericorias Domini in aeternum cantabo, komt uit Psalm 89,2 (Van jouw Genade, God, wil ik zingen)
Bonum est confidere in Domino, is helemaal geïnspireerd op Psalm 118. (Goed is het te vertrouwen op de Heer)
De psalmen werden van oudsher ‘gezongen’.
Misschien hoort dit wel tot de essentie van wat ze zijn. Want muziek is inspiratie! Inspiratie = met spirit erin en gedragen op de Adem van Gods Geest.
En of je de psalmen nu zingt of leest, ze beginnen pas tot je te spreken als je bij hun inspiratie komt.
De psalmen bestuderen, ze met je verstand benaderen, is een stap in het vertrouwd worden met de psalmen. Dat gaat in de eerste plaats over nauwkeurig lezen.
“Om de psalmen te smaken moet je letters volgen”, zegt de grote Psalmkenner Kees Waaijman, “en in de letters de Bewogenheid ontdekken van de Nabije, die bewogen is om jou.”
In een psalm staan niet alleen woorden en letters, er is ook open ruimte tussen de verzen. Een psalmvers bestaat meestal uit twee delen, en ook tussen de twee delen: een witte ruimte. Een witte ruimte betekent: even halt houden, luisteren en daar de spirit, de roeach op het spoor komen.
Hoe goed is de Heer! Proef – Zie! Psalm 34,9
Soms zul je bij het lezen of bidden van een bepaalde Psalm een weerstand voelen. Dat is normaal. Maar loop er niet van weg. Lees en herlees de Psalm, zing de Psalm, beluister de Psalm of schrijf hem, herschrijf hem, kalligrafeer hem, maak er een tekening bij, ga ermee in de natuur, ga er met iemand over in gesprek …
Bekijk de Psalm als een diamant, bekijk hem van alle kanten. Zo zul je de Psalm beginnen smaken. En uit het smaken komt voort: een zien, een inzien en begrijpen.
Eerst proeven dus, dan begrijpen.
De psalmen zijn joodse gebeden. En dát is zo kenmerkend voor de joden: dat zij ‘de leer’ niet voorop stellen. Gewoon doen! Dan komt het begrijpen. Doen: dat is doen wat de Torah vraagt
en horen betekent steeds opnieuw luisteren en begrijpen. En dat loopt helemaal parallel met: proeven en zien !
Dat proeven komt neer op een telkens opnieuw herlezen van de tekst.
En daarmee neem ik jullie mee naar het portaal van het boek van de psalmen:
Gezegend de mens die de raad niet volgt
van wie Gods weg niet kent, niet volgt, niet acht,
maar die vreugde vindt in het Richtwoord van de Heer,
het verin- en -uitwendigt dag en nacht. (Psalm 1,1-2)
Niet, niet, niet … het klinkt bekend in de oren. De Heer was niet in de storm, niet in de aardbeving, niet in de bliksem. Hij was in de stem van een zachte stilte! Het bekende verhaal van de profeet Elia.
Die stem kunnen we horen als we ons in een Psalm verdiepen, als we er stil bij worden en in die stilte de stem horen.
Het “verin- en -uitwendigen van het Richtwoord” gaat om het overwegen én doen van de Torah.
In het Hebreeuws staat er: jehegeh … herkauwen, een zeer zacht Hebreeuws woord. (In het Latijn staat er mediteren. In het Frans: murmurer …)
En dat brengt me dan bij het hert uit Psalm 42, dat uitziet en verlangt naar water.
Water is vanouds een beeld in de Bijbel voor de Torah, voor het woord van God.
Wat doen herten in het woud? Ze trekken er zich in terug, ze rusten er uit, ze dolen er rond, vinden voedsel, leggen zich neer en herkauwen, herkauwen …
en af en toe komen ze uit bij een bron!
Neem dat beeld van het hert maar mee op je tocht doorheen de Psalmen en vereenzelvig je ziel met dat tedere dier op zoek om zijn dorst te lessen, terwijl het steeds maar verder murmureert. Zo zal je leren wonen in het woord dan zal het niet zozeer jij zijn die de Psalm bevraagt maar de Psalm zal jou bevragen ….
Als je dat doet, dan word je in Psalm 1 gezegend genoemd, en wordt er beloofd dat je vreugde zult vinden.
Zou het niet de moeite zijn om het te proberen?
zr Godeliph